Chân Lý (Dharma) không phải là một khái niệm trừu tượng hay một điều gì xa vời mà con người phải tìm kiếm ở đâu đó bên ngoài. Thực ra, bản chất của vạn pháp, sự thật tối hậu của thực tại, vẫn luôn hiển hiện ngay trong tâm thức mỗi người. Nó chưa từng bị che giấu hay thất lạc, mà chỉ vì vô minh, con người không thể nhận ra.
Không phải vì Chân Lý quá xa xôi mà chúng ta không thấy được, mà chính những vọng tưởng, tham ái, sợ hãi và chấp ngã đã làm tâm ta trở nên mê mờ. Điều này cũng giống như bầu trời vốn luôn trong xanh, nhưng khi bị mây mù che phủ, ta chỉ thấy một màn tối u ám mà không nhận ra sự trong trẻo của nó. Bản chất của bầu trời không hề thay đổi, nhưng chỉ khi mây tan đi, ta mới có thể thấy rõ.
Cũng vậy, trí tuệ nơi tâm chúng ta vốn sẵn có, khả năng thấy biết thực tại một cách rõ ràng vẫn luôn hiện hữu. Nhưng do những tập khí nhiều đời, do thói quen đuổi theo tham ái, sân hận và si mê, chúng ta không thể nhận ra bản chất thật của chính mình.
Đức Phật không dạy con người phải đi tìm một điều gì đó bên ngoài, mà chỉ hướng dẫn chúng sinh quay về với chính mình, tự khám phá sự thật ngay trong tâm. Những nguyên lý quan trọng như Tứ Diệu Đế, Vô Thường, Vô Ngã và Tánh Không không phải là những khái niệm triết học xa vời, mà chính là sự thật đang vận hành ngay trong từng hơi thở, từng sát-na của cuộc sống.
Ngài chỉ rõ rằng khổ đau là có thật, nhưng không vĩnh viễn. Nó có nguyên nhân và có thể được diệt trừ bằng con đường đúng đắn. Vô Thường giúp ta nhận ra rằng không có gì tồn tại mãi mãi, mọi thứ luôn biến đổi từng giây từng phút. Vô Ngã chỉ ra rằng không có một cái "ta" cố định, tất cả chỉ là sự vận hành của duyên khởi. Tánh Không lại dạy rằng mọi pháp đều không có thực thể độc lập, tất cả chỉ là giả hợp của nhân duyên mà thành.
Những điều này không phải là lý thuyết suông, mà có thể thấy rõ trong đời sống. Khi một chiếc lá rơi, đó là vô thường. Khi một cơn giận đến rồi đi, đó là vô ngã. Khi một người đau khổ vì mất mát, nhưng sau một thời gian lại thấy nhẹ nhàng hơn, đó chính là minh chứng rằng khổ không cố định.
Nếu Chân Lý đã có sẵn trong tâm, tại sao chúng ta chưa nhận ra? Đó là vì tâm chưa đủ tĩnh lặng để thấy rõ. Khi tâm còn vọng động, còn đầy suy nghĩ, còn bị lôi kéo bởi tham – sân – si, thì dù Chân Lý có ngay trước mắt, ta cũng không thể nhận ra.
Một người đứng trước mặt hồ gợn sóng không thể thấy rõ bóng mình phản chiếu. Nhưng khi mặt nước lặng yên, hình ảnh phản chiếu sẽ hiện ra rõ ràng. Tương tự như vậy, khi tâm đã lặng yên, không còn bị xáo động bởi vọng tưởng và phiền não, Chân Lý sẽ tự nhiên hiển lộ.
Vậy nên, chìa khóa để thấy được Chân Lý không nằm ở việc tìm kiếm bên ngoài hay mong đợi một sự giác ngộ bất ngờ, mà chính là sự tỉnh thức và quán chiếu liên tục. Khi từng bước nhận diện và buông bỏ những lớp che phủ trong tâm, chúng ta sẽ dần thấy rõ hơn bản chất thực của mọi sự vật, hiện tượng.
Thấy được Chân Lý không có nghĩa là chỉ hiểu biết nó trên lý thuyết, mà quan trọng hơn là phải sống với nó trong từng giây phút. Khi đối diện với khổ đau, ta không tìm cách trốn chạy, mà nhìn sâu vào bản chất của nó. Khi một niềm vui đến, ta nhận ra nó cũng vô thường, không bám víu vào đó. Khi hiểu rõ rằng mọi thứ chỉ là duyên hợp, ta không còn chấp vào hơn thua, được mất.
Chỉ khi sống trọn vẹn với Chân Lý, ta mới thực sự thoát khỏi những xiềng xích của khổ đau và tìm thấy sự an nhiên đích thực.